Η Εργασία ως Τέχνη - Η κατεργασία του δέρματος

Η Εργασία ως Τέχνη 

Ένα από τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου που τον διαφοροποιούν από το ζωικό βασίλειο είναι η χρήση των εργαλείων και πιο συγκεκριμένα η πρακτική χρήση της ικανότητάς του να σκέφτεται. Πολλοί ειδικοί διατείνονται πως η σκέψη, η νόηση είναι αυτό που μας κάνει να ξεχωρίζουμε από τα ζώα αλλά με μια προσεκτικότερη ματιά θα διαπιστώσουμε πως αυτό δεν είναι αλήθεια: πολλά εξελιγμένα ζώα διαθέτουν στοιχεία του νου όπως η μνήμη, ο λογικός συνειρμός, η ικανότητα σύγκρισης και συσχετισμών κλπ.

Αυτό λοιπόν που κάνει ο άνθρωπος είναι να υλοποιεί τη σκέψη του, να την κάνει να λειτουργεί, να επιτελεί κάποιο σκοπό δίνοντάς της ένα λόγο ύπαρξης. Μπορεί να κατασκευάσει ένα εργαλείο για να κυνηγήσει, ένα ένδυμα για να ζεσταθεί, ένα οίκημα για να κατοικήσει αυτός ή ο θεός του χτίζοντας ένα μεγαλοπρεπή καθεδρικό ναό ή μια θαυμάσια πυραμίδα.

Στα πλαίσια λοιπόν αυτής του της προσπάθειας (ή εσωτερικής ανάγκης) κατασκευάζει, υψώνει την ύλη εμφυσώντας μέσα της ένα νόημα για να υπάρχει όπως λέει ο Ν. Καζαντζάκης:

«δε θέλω να 'µαι µια πέτρα ξεκάρφωτη στην άκρα του δρόµου

θέλω να 'µαι µια πέτρα χρήσιµη κι εγώ, χτισµένη σ' ένα µεγάλο χτίρι»

Η κατεργασία του δέρματος

Από πολύ νωρίς ο άνθρωπος είχε την ανάγκη για ένδυση. Για λόγους επιβίωσης, αισθητική ή ακόμη και κύρους τη χρήση δηλαδή της ένδυσης σαν ένα σύμβολο θέσης ή εξουσίας. Έχουν διασωθεί δείγματα δερμάτων που χρονολογούνται από το 5.000 π.Χ. όπως και ενδείξεις για τη χρήση τους από τους αρχαίους Σουμέριους, Ινδούς, Κινέζους, Βαβυλώνιους και Πέρσες.

Η χρήση του δέρματος όμως δεν σταματά εκεί αφού χρησιμοποιείται για την κατασκευή παπουτσιών, όπλων ή εργαλείων. Για την κατασκευή οικιακών σκευών (μέσα σε δερμάτινες σακούλες αποθήκευαν και συντηρούσαν τρόφιμα, έφτιαχναν τυρί και γιαούρτι, μετέφεραν νερό κλπ), διακόσμηση, κατασκευή καταλυμάτων, γραφική ύλη (περγαμηνές), κατασκευή σχοινιών ακόμη και μουσικών οργάνων!

Εξ’ αιτίας λοιπόν της μεγάλης χρησιμότητας του κατεργασμένου δέρματος παρατηρούμε  πως κάθε πολιτισμός «ανακαλύπτει» κάθε φορά την τέχνη της κατεργασίας του δέρματος, δηλαδή της βυρσοδεψίας. Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι η τέχνη αυτή έχει διατηρηθεί μέχρι τις μέρες μας χωρίς ιδιαίτερες αλλαγές. Οι τρόποι δηλαδή παραμένουν ίδιοι, αυτό που αλλάζει είναι η χρήση μηχανών για μαζικότερη παραγωγή και η χρήση τεχνικών χημικών αντί για τα πρωτογενή υλικά.

Το βασικό πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στη βυρσοδεψία είναι το φαινόμενο της σήψης. Πρέπει δηλαδή να απομακρυνθούν από τα δέρματα ή τις γούνες τα μέρη εκείνα που σαπίζουν και να μείνουν μόνο αυτά που παραμένουν αναλλοίωτα (οι τρίχες και το δέρμα του ζώου). Μια πρώτη βασική κατεργασία είναι με τη χρήση καπνού όπου διατηρούσε τα δέρματα και αύξανε την αντοχή τους στα στοιχεία της φύσης.

Άλλη επιτυχής εφεύρεση ήταν η φυτική κατεργασία. Ξεκίνησε πιθανά όταν τα δέρματα τοποθετούνταν σε κάποια λίμνη με νερό και φύλλα και κομμάτια φλοιού που επέπλεαν. Αυτό το είδος επεξεργασίας κυριάρχησε στη βιομηχανία δέρματος μέχρι τον 19ο αιώνα που εμφανίστηκε η διαδικασία κατεργασίας του δέρματος με χρώμιο.

Στο Μεσαίωνα, τα βυρσοδεψεία άρχισαν να οργανώνονται πολύ καλά. Συγκεντρώνονταν σε συγκεκριμένες περιοχές όπου οι πρώτες ύλες (ακατέργαστα δέρματα, νερό) υπήρχαν σε μεγάλες ποσότητες. Πολλά βυρσοδεψία στην Ευρώπη ήταν εγκατεστημένα στα ίδια σημεία για περισσότερα από 500 χρόνια! Από το μεσαίωνα μέχρι το τέλος του 17ου αιώνα δεν σημειώθηκαν πολλές αλλαγές στην επεξεργασία του δέρματος. Η πρόοδος όμως της χημείας κατά τον 19ο αιώνα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του κλάδου και ειδικότερα στην κατεργασία με χρώμιο, ενζύμων και άλλων σύγχρονων ανακαλύψεων.

Τα στάδια, οι φάσεις τις επεξεργασίας του δέρματος διαφοροποιούνται ανάλογα με τη ζωική προέλευση του δέρματος, τις δέψιμες ύλες τις χρησιμοποιούμε καθώς και τη χρήση του τελικού προϊόντος. Σε γενικές γραμμές όμως έχουμε σε πρώτη φάση τη διαδικασία καθαρισμού από περιττές ουσίες, την πρόδεψη και τη δέψη και τέλος τις επεξεργασίες καλλωπισμού που διαφοροποιούνται κατά πολύ ανάλογα με τη χρήση του δέρματος.


Δείτε επίσης:
~ Μ.Ο.Β. Ποιοί είμαστε; Τι κάνουμε;
~ Η Εργασία ως Τέχνη
~ Ο Μοχλός, η μετατροπή της νόησης σε φυσική δύναμη
~ Η ιστορία των εργαλείων και οι αρχές λειτουργίας τους