Η εργασία ως τέχνη - Η Ιστορία των Εργαλείων και οι αρχές λειτουργίας τους


Intro

Όλα τα εργαλεία αποτελούν διατάξεις της ύλης που σαν στόχο έχουν να πολλαπλασιάσουν την ικανότητα του χειριστή τους. Έτσι για παράδειγμα ένα σφυρί πολλαπλασιάζει τη δύναμη, μια τανάλια τη λαβή ακριβείας, ένα μαχαίρι την ικανότητα κοπής, ένα αλφάδι την ικανότητα ευθυγράμμισης κλπ.

Όλα αυτά όμως στην πραγματικότητα είναι εφαρμογές των  νόμων της φύσης και γι’ αυτό μόνο ο άνθρωπος μπορεί να είναι κατασκευαστής εργαλείων. Τέτοιοι νόμοι είναι η αρχή διατήρησης της ενέργειας που κάνει ένα βαρύ σφυρί να είναι αποτελεσματικό όταν χτυπά, τα είδη των μοχλών του Αρχιμήδη που επιτρέπουν με μια μικρή εφαρμογή δύναμης να έχουμε μια πολλαπλάσια στην περίπτωση μιας τανάλιας, η ίδια η δομή της ύλης που επιτρέπει σε ένα κομμάτι σίδερο να «βαφτεί» ώστε να είναι σκληρό και να τροχιστεί ώστε να είναι αιχμηρό στην περίπτωση του μαχαιριού, η επιφανειακή τάση σαν ιδιότητα των ρευστών που επιτρέπει την ένδειξη σε ένα αλφάδι και ο κατάλογος  συνεχίζεται για εκατοντάδες ακόμη εργαλεία και εφαρμογές.

Η κατανόηση του καθενός από τους νόμους της φύσης και η προσπάθεια να τους εφαρμόσουμε, οδηγεί σε ένα είδος ιστορίας γέννησης και εξέλιξης σε καθένα από τα αρχετυπικά εργαλεία. Αρχετυπικά είναι με την έννοια του ότι εκφράζουν ένα νόμο ενώ τα πιο «σύγχρονα» εργαλεία και μηχανές αποτελούνται από ένα σύνολο εργαλείων και νόμων. Για παράδειγμα ένα ηλεκτρικό τρυπάνι χρησιμοποιεί τους νόμους της ροπής, των μοχλών, τους νόμους του ηλεκτρισμού κλπ σε συνδυασμούς. Το εξελικτικό άλμα που απαιτείται για να ανακαλύψουμε τον τροχό, το σφυρί  και γενικά τα αρχετυπικά εργαλεία είναι απείρως μεγαλύτερο από το να εφεύρουμε την  πιο πολύπλοκη συσκευή.

Ο Κοχλίας και οι εφαρμογές του


Ο Κοχλίας, δηλαδή η εφαρμογή του νόμου της σπείρας σε διάφορες εφαρμογές, είναι μια πολύ σημαντική για την ανάπτυξη του πολιτισμού ανακάλυψη. Η ονομασία «κοχλίας» οφείλεται στο σχέδιο, τη μορφή του οργάνου, που μοιάζει με κέλυφος σαλιγκαριού (κοχλίας). Με την ονομασία κοχλίας μεταφέρθηκε και στη λατινική γλώσσα ως coclea-cochlia, ενώ συχνά το απαντάμε και ως «έλιξ» (σπείρα).


Η σημαντικότερη ή ίσως η πιο συνηθισμένη εφαρμογή του κοχλία είναι η βίδα. Η αρχή λειτουργίας του κοχλία είναι η μετατροπή της περιστροφικής κίνησης σε ευθύγραμμη, και στηρίζεται στην ύπαρξη του σπειρώματος. Το σπείρωμα λειτουργεί σαν κεκλιμένο επίπεδο γύρω από τον κορμό του κοχλία.

Θα ήταν άδικο αν αποδίδαμε την ανακάλυψη του κοχλία σε ένα μόνο άνθρωπο, αφού η σπείρα είναι μια συνάρτηση, ένας «τρόπος» της φύσης που βασίζεται σε κάποιους νόμους με τη σειρά του. Ο κυριότεροι είναι αυτός της οικονομίας της ενέργειας που σχετίζεται με τη νόμο της αδράνειας. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως αν θα θέλαμε να ανέβουμε ένα βουνό ο πιο «σύντομος» ενεργειακά δρόμος θα ήταν αυτός της σπείρας.

Έτσι λοιπόν, τη σπείρα, αυτό τον «χορό» της φύσης μπορεί να τον παρατηρήσει κανείς σε πάρα πολλά φαινόμενα. Οι γαλαξίες, τα ηλιακά συστήματα επιλέγουν αυτά τα βήματα, οι κοχλίες σε όλα τα όστρακα μεγαλώνουν με αυτό το ρυθμό, το νερό όταν θέλει να κατέβει με μεγάλη ταχύτητα ακόμη και τα πιο καταστροφικά όντα της φύσης, οι κυκλώνες,  σε ατέρμονες περιελίξεις είναι που παρασύρουν και ανυψώνουν τα πάντα.
Ποιος λοιπόν είναι ο πατέρας του Κοχλία; Ο Αρχιμήδης με την ανακάλυψη του ατέρμονα κοχλία, ο άγνωστος πανεπιστήμονας Αρχύτας ο Ταραντινός («ο τελευταίος των Πυθαγορείων») που ανακάλυψε τη βίδα με  τις εφαρμογές της; Οι Αιγύπτιοι ιερείς που μύησαν  στην επιστήμη των Μαθηματικών τον Πυθαγόρα, το Θαλή, τον Εύδοξο και τόσους άλλους, ή μήπως ο πιο σύγχρονος μαθηματικός Λεονάρντο της Πίζας (Φιμπονάτσι) με τη γνωστή του μαθηματική ακολουθία που περιγράφει τη σπείρα;

Είναι αυταπόδεικτο πως τα αρχετυπικά εργαλεία είναι ιδέες, ενέργειες της φύσης και όχι ανθρώπινες εφευρέσεις. Ποιο είναι όμως το ανθρώπινο κομμάτι; Ποια είναι η συμμετοχή του ανθρώπου ως κατασκευαστή στη Δημιουργία; Είναι η εφαρμογή. Ο επιστήμονας, ο εφευρέτης, ο αρχιτέκτονας, ο καλλιτέχνης μπορεί να εφαρμόσει το νόμο της ζωής και να κατασκευάσει.

Οι εφαρμογές του κοχλία χωρίζονται σε τρείς γενικές κατηγορίες που είναι οι κοχλίες σύσφιξης (όλα τα είδη της βίδας) και οι κοχλίες μεταφοράς (κυρίως εφαρμογές του ατέρμονα κοχλία του Αρχιμήδη) και οι κοχλίες μετατροπής του άξονα  περιστροφής μιας κίνησης.

Οι κοχλίες σύσφιξης χρησιμεύουν για τη σύνδεση δύο ή περισσότερων στοιχείων. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνοι τους ή με τη χρήση πολλών βοηθητικών εξαρτημάτων που βασίζονται στις ίδιες αρχές. Δεν μπορούμε να δώσουμε έναν αριθμό για τα είδη της βίδας που υπάρχουν γιατί ανάλογα με τη χρήση τους διαφοροποιούνται. Όσο αφορά τη χρησιμότητά τους, αρκεί να αναφερθεί για παράδειγμα ότι η άτρακτος ενός μεγάλου αεριωθούμενου αεροσκάφους έχει περίπου 24 εκατομμύρια συνδετικά στοιχεία συνολικού κόστους περίπου 750.000 $
Οι κοχλίες μεταφοράς χρησιμοποιούνται για την ανύψωση νερού ή διάφορων υλικών στη βιομηχανία. Αφορμή για αυτή την ανακάλυψη του Αρχιμήδη στάθηκε ένα ταξίδι του στην Αίγυπτο μετά από πρόσκληση του Πτολεμαίου του Β΄. Εκεί  εμπνεύστηκε τον κοχλία και τον κατασκεύασε στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους χωρικούς να αντλήσουν νερό από το Νείλο. Πολύ σύντομα η χρήση του κοχλία απλώθηκε σε όλη την Μεσόγειο, ακόμη και στην Εγγύς Ανατολή και διατηρήθηκε για πολλούς αιώνες χωρίς βελτιώσεις. Σε μερικές περιοχές της Βόρειας Αφρικής εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα.

Τέλος, οι κοχλίες μετατροπής του άξονα περιστροφής έχουν πολλές εφαρμογές στις μηχανές, σε στοιχεία σύνδεσης, στην ωρολογοποιεία κλπ.

Δείτε επίσης:
Μ.Ο.Β. Ποιοί είμαστε; Τι κάνουμε;
Η Εργασία ως Τέχνη
Ο Μοχλός, η μετατροπή της νόησης σε φυσική δύναμη
Η κατεργασία του δέρματος